Sexenio Absolutista (1814-1820)

En marzo de 1814, Fernando VII entra en España recibido *entre o fervor popular* (ao grito de «*¡Vivan las cadenas!*»*)*, pois o pobo, analfabeto na súa maioría e influenciado pola Igrexa, vía o liberalismo como algo alleo, que ía contra as tradicións e a relixión. Ademais, en Valencia, 69 deputados absolutistas entregáranlle a Fernando o Manifesto dos Persas, un documento no que lle pedían que restaurase o absolutismo e anulase toda a obra lexislativa de Cádiz. Incluso o xeneral Elío ofreceu as súas tropas ao rei para que recuperase o poder absoluto.

Vendo estes apoios, en maio de 1814, Fernando VII promulga o Decreto de Valencia, no que disolve as Cortes, anula a Constitución de 1812 e toda a súa lexislación, decretando a volta ao absolutismo. O contexto europeo acompaña este movemento, xa que a derrota de Napoleón dará paso á Europa da Restauración absolutista en numerosos países.

Ao mesmo tempo, Fernando VII inicia unha feroz persecución contra os liberais. A maioría acaban no cárcere ou no exilio, pero algúns recorrerán ao Pronunciamento, é dicir, o levantamento de parte do exército que se *pronunciaba* a favor dun cambio de sistema político, neste caso a favor de substituír o absolutismo por un sistema liberal inspirado na obra de Cádiz.

Trienio Liberal (1820-1823)

O 1 de xaneiro de 1820, estando coas súas tropas en Cabezas de San Juan (Sevilla) á espera de embarcar cara á América española para combater alí as rebelións independentistas, o comandante Rafael del Riego pronúnciase xunto aos seus soldados. Esixen ao Rei que xure a Constitución de 1812, elaborada durante a Guerra da Independencia. Este pronunciamento foi secundado en Galicia e na maioría das cidades importantes de España.

Fernando VII vese obrigado a aceptar a situación e xurar a Constitución de Cádiz: «*Marchemos francamente, y yo el primero, por la senda constitucional*», diría de xeito hipócrita. Os gobernos liberais restablecen así toda a obra lexislativa de Cádiz: Constitución, Cortes, leis desamortizadoras, supresión da Inquisición, etc.

Pero pronto van aparecer enfrontamentos entre os propios liberais, ao xurdir dúas correntes opostas:

• Liberais moderados (ou *doceanistas*): Partidarios de reformas máis limitadas e de pactar coa Coroa.
• Liberais exaltados (ou *veinteañistas*): Defensores de aplicar integramente a Constitución de 1812 e de reformas máis radicais.

Esta división favoreceu os intentos absolutistas de restaurar o Antigo Réxime, encabezados por un Fernando VII que se negaba a asinar leis e que, en secreto, conspiraba coas potencias absolutistas europeas para solicitar unha intervención militar estranxeira no país. O rei nunca abandonou os seus postulados e ideas absolutistas.

O medo dos monarcas europeos (absolutistas) a que este liberalismo español se espallase polo continente fai que se organicen na chamada Santa Alianza (un pacto para intervir contra calquera revolución liberal). No Congreso de Verona (1822), acordan enviar desde Francia un exército («Os Cen Mil Fillos de San Luís«, comandados polo Duque de Angulema) para restablecer a Fernando VII no seu poder absoluto. Ante o seu avance, Goberno e Cortes refúxianse en Cádiz, levando a Fernando VII case como un refén. Pero véndose sitiados e sen reforzos, acceden a liberar a Fernando VII e renderse, a cambio da promesa do rei de respectar o réxime constitucional; pero en canto sae de Cádiz, Fernando únese inmediatamente aos franceses e decreta alí mesmo a volta ao absolutismo.

A Década Ominosa (1823-1833)

Esta nova restauración do absolutismo acompañouse dunha feroz represión contra os liberais, con execucións exemplificantes como as de:

• Rafael del Riego: Aforcado na Praza da Cebada de Madrid.
• Mariana Pineda: Executada con garrote vil en Granada, acusada de bordar unha bandeira liberal.
• Xeneral Torrijos e os seus compañeiros: Fusilados en Málaga tras intentar un novo pronunciamento liberal.

Tamén se procedeu ao peche de xornais e universidades, acusados de difundir ideas liberais, e a unha depuración da administración.

Con todo, esta volta ao absolutismo será diferente da anterior (1814-1820). Presionado polas potencias da Santa Alianza e ante a gravísima crise económica do Estado, Fernando VII permite certas reformas técnicas e administrativas que o achegan aos sectores máis moderados do liberalismo e o distancian dos absolutistas máis radicais (ultrarrealistas ou apostólicos), que se agruparán arredor do seu irmán, o infante Don Carlos María Isidro. A experiencia do Trienio Liberal e as advertencias europeas favoreceron esta tímida apertura do réxime.

Entre as reformas podemos mencionar:

• A creación do Consello de Ministros en 1823 (órgano que se mantén na actualidade).
• A elaboración dos primeiros orzamentos xerais do Estado para intentar controlar o gasto público.
• Reformas na Facenda e a administración.

Estas reformas, aínda que tímidas, fraccionarán aos absolutistas, que se dividirán entre os partidarios de reformas (próximos ao rei) e os ultras ou apostólicos (defensores do absolutismo máis intransixente e partidarios do infante Don Carlos).

A Cuestión Sucesoria

En 1829, Fernando VII casa por cuarta vez, nesta ocasión coa súa sobriña María Cristina de Borbón-Dúas Sicilias, coa que tivo dúas fillas: Isabel (futura Isabel II) e Luísa Fernanda. Como a Lei Sálica (implantada por Filipe V) impedía que unha muller herdase o trono se existían herdeiros varóns na liña principal ou lateral (como era o caso do seu irmán Carlos), Fernando VII publica en 1830 a Pragmática Sanción, unha disposición aprobada polas Cortes en 1789 pero que non fora publicada, coa que se derrogaba a Lei Sálica e se restablecía o dereito sucesorio tradicional castelán (recollido nas Partidas), permitindo que a súa filla primoxénita, Isabel, puidese herdar a Coroa.

Este movemento provoca que o irmán menor de Fernando, Carlos María Isidro, que até entón era o lexítimo herdeiro ao trono, reaccione contra esta medida, considerándoa ilegal e non aceptando a Isabel como herdeira. Foi apoiado polos absolutistas máis intransixentes (ultrarrealistas ou apostólicos), que vían nel a garantía da continuidade do Antigo Réxime.

Así, en 1833, cando Fernando VII morre, os partidarios de Don Carlos (chamados carlistas) inician a Primeira Guerra Carlista. Foi unha guerra pola sucesión, mais tamén unha guerra civil entre dúas visións de España:

• A España conservadora, católica e foralista, defensora do Antigo Réxime (representada polos carlistas).
• A España centralista e liberal (representada polos isabelinos ou cristinos), que ofrecerán o seu apoio á rexente María Cristina e á raíña nena Isabel II, a cambio de poder gobernar e implantar progresivamente un Estado liberal.

Sen querelo, coa Pragmática Sanción, Fernando VII abrira a porta ao liberalismo, que logrará, por fin, ir instaurándose en España aproveitando o conflito sucesorio. Coa morte de Fernando VII morría tamén simbolicamente o Antigo Réxime en España, dando paso á difícil construción da España liberal.