Caída da Rusia Imperial e Revolución de Outubro de 1917

A historia de Rusia estivo determinada pola súa condición de imperio illado e atrasado respecto ás demais nacións europeas. Baixo o goberno autocrático dos tsares, só se realizaron algunhas reformas, como a liberación dos servos, que non rematou coa miseria dos campesiños rusos. A finais do século XIX e comezos do XX, prodúcese un rápido proceso de industrialización con capital e tecnoloxía estranxeiros, o que deu lugar á formación do proletariado urbano. Rusia sufriu unha crise nacional debido á derrota militar en Oriente fronte a Xapón en 1905. As consecuencias económicas e sociais desta derrota provocaron protestas que foron reprimidas, aínda que obrigaron a reformar o sistema imperial. O Tsar Nicolás II autorizou a formación dunha Duma e despois intentou prescindir dela.

Finalmente, os desastres militares ocorridos durante a 1ª Guerra Mundial e os padecementos do pobo ruso na contenda, contribuíron a terminar co réxime tsarista. En febreiro prodúcese unha revolución que destrona a Nicolás II, restaura a Duma e establece un goberno provisional, formado por socialistas e liberais.

Ante a debilidade do novo goberno, os bolxeviques, liderados por Lenin e Trotski, logran tomar o poder na Revolución de outubro. Organizados en soviets, asaltan o Palacio de Inverno, sede do goberno provisional, e establecen un novo goberno: o Consello de Comisarios do Pobo. Os bolxeviques adoptan o nome de Partido Comunista e fundan a Terceira Internacional.

Guerra Civil e Consolidación da URSS

En marzo de 1918, Rusia asina a Paz de Brest-Litovsk pola que se retiraba da 1ª Guerra Mundial. Comezara a guerra civil entre os brancos e o Exército Roxo revolucionario. Os brancos foron derrotados.

A nova organización política rusa comezou en 1918. A Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas (URSS), composta pola República Federativa rusa e as repúblicas de Ucraína, Belarús e Transcaucasia, constituíuse en 1922. Apróbase a Constitución de 1924 baseada no seguinte:

• Estado federal con Rusia como república dominante.
• Concentración de todo o poder en mans do Partido Comunista.
• Soviet Supremo, como órgano representativo da soberanía popular.
• Congreso de Soviets, órgano representativo dos distintos territorios da URSS, que elixía o goberno.

A nova organización económica pretendía liquidar o capitalismo e implantar o socialismo marxista mediante a abolición da propiedade privada, a centralización política e a planificación económica por parte do Estado. Pero a guerra civil provocara unha gran fame e a crise agravouse a causa das requisas e o colectivismo do comunismo de guerra.

Esta situación induciu a Lenin a adiar a instauración do socialismo e implantar a Nova Política Económica (NEP): restablecemento parcial e provisional de formas económicas capitalistas para incentivar a produtividade. Coa NEP estabilizouse o rublo, permitíuselles ós campesiños vender parte do que producían no mercado libre e fomentáronse a pequena empresa artesanal e as cooperativas. Renace así o comercio privado e lógrase certa estabilidade económica.

Totalitarismo Soviético: Stalinismo (1927-1939)

Tras a morte de Lenin (1924), Stalin e Trotski loitan polo poder. Stalin sucede a Lenin como dirixente da Unión Soviética.

A finais da década de 1920, a Revolución rusa vive a súa segunda fase: o stalinismo, denominado así pola implantación do goberno persoal totalitario de Stalin, secretario xeral do Partido Comunista, que establece un réxime policial servíndose de campos de concentración en Siberia para desfacerse de todo tipo de disidentes políticos.

Stalin impón un sistema económico baseado na planificación, creando un organismo denominado Gosplan que centralizaba toda a actividade económica a través de plans quinquenais, caracterizado por:

• Colectivización do campo, que se logrou á forza de perseguir kulaks e realizando expropiacións masivas que provocaron a morte de moitos campesiños. A produción agraria organizouse en granxas cooperativas colectivas (kolhoz) e granxas estatais que empregaban campesiños asalariados (sovhoz).
• Industrialización planificada, que converteu a Unión Soviética nunha das principais potencias industriais do mundo, con forte desenvolvemento da industria armamentística, o cal permitiu a Stalin rexeitar a invasión de Hitler.

Previamente o Komintern propuxera unha alianza da URSS coas socialdemocracias europeas para loitar contra a expansión do fascismo, representado por Alemaña de Hitler e por Italia de Mussolini.

Democracias

O final da 1ª Guerra Mundial crea unha aparente sensación de vitoria dos sistemas democráticos sobre os sistemas autocráticos de Europa.

Francia e o Reino Unido vense obrigadas a enfrontárense a unha difícil reconversión económica de guerra a unha de paz. A readaptación produce unha profunda crise económica, cun aumento do desemprego. Francia vive momentos de grave inestabilidade política: confrontación entre esquerdas e dereitas, acompañada de problemas económicos e sociais.

O Imperio británico transfórmase en comunidade de nacións: a Commonwealth. O problema independentista irlandés queda sen resolver. A finais da década de 1920, Francia e o Reino Unido comezan a estabilizarse e recupéranse dos efectos da guerra.

Alemaña, na que se proclamara a República de Weimar, vivía un caos económico, polo pago de indemnizacións e reparacións de guerra e unha situación de superinflación monetaria acompañada de intentos revolucionarios levados a cabo por partidos extremistas. Entre 1925-1929

Estados Unidos foi o país máis beneficiado pola guerra e pola vitoria. Gozou na década de 1920 dun auxe económico formidable, favorecido polo proteccionismo comercial fronte a Europa e a restrición da inmigración. Desta forma consolídase como a 1ª potencia mundial.

Sociedade de Nacións e Camiño Cara á Paz

A Sociedade de Nacións foi un organismo con sede en Xenebra creado tras a 1ª Guerra Mundial co obxectivo de garantir a paz e ordenar as relacións internacionais. Pero na práctica tropezaba con serios inconvenientes: o dominio exercido por Francia e o Reino Unido, cuxo dereito a veto permitía defender os intereses nacionais fronte aos intereses colectivos; a incapacidade técnica para deter conflitos; e a ausencia de grandes potencias como Estados Unidos e a Unión Soviética.

A Sociedade de Nacións contribúe ó mantemento da paz internacional e a seguridade colectiva, ó mediar nas tensións xurdidas entre vencedores e vencidos durante a aplicación dos tratados de paz. Francia esixiulle a Alemaña o pago de reparacións de guerra, pero este resistiuse a pagar debido a problemas económicos internos.

Contribuíu tamén á firma do Tratado de Locarno que mellora as relacións entre as nacións europeas occidentais. No Pacto Briand-Kellog acordouse non recorrer á guerra como instrumento para resolver diferenzas entre nacións. Desta forma creuse que quedaba asegurada a paz en Europa.

O número de membros da Sociedade aumenta a partir de 1920.

Aparente Recuperación Económica

Nos últimos anos da década de 1920, a economía europea recupérase da crise da posguerra, en gran parte grazas á axuda financeira dos Estados Unidos, o que se traduce nunha relación de dependencia do vello continente respecto da economía norteamericana.

EEUU coñece na década de 1920 a sociedade de consumo. Nas compras adoitábase recorrer ó crédito, facilmente proporcionado por bancos, pero non había liquidez monetaria. Ó mesmo tempo, prodúcese unha superprodución trala 1ª Guerra Mundial debido á escasa demanda de artigos. A isto engadíronse os baixos prezos dos produtos agrícolas, que reducen a capacidade adquisitiva dos agricultores.

Os capitais dispoñibles non son investidos na produción de bens senón na bolsa, debido á subida do valor das accións. Os beneficios proporcionados polas accións atraen á bolsa a pequenos investidores. Prodúcese entón un distanciamento excesivo da economía especulativa respecto á real, mentres o Goberno se abstén de intervir de acordo coa ideoloxía liberal, segundo a cal o mercado tiña as súas propias normas de funcionamento.

A Gran Depresión

En outubro de 1929 impúxose a realidade ó producirse o crack da Bolsa de Nova York. Nun só día véndense 13 millóns de accións en Wall Street, o que provocou unha caída en picado do valor destas. Millóns de persoas perderon fortunas e aforros.

O efecto estendeuse á Bolsa de Londres e despois ás do resto de Europa e Xapón; mentres os gobernos non atopaban unha solución. Estados Unidos defendeu os seus produtos fronte ó exterior, política que foi imitada polo resto de nacións. Os estadounidenses recuperan capitais investidos en Europa, o que agrava a crise europea. Os investimentos cesan o que provoca o peche das empresas, o que causou a quebra dos bancos que as financiaban. As quebras propician o aumento da cifra de traballadores en paro e o descenso da demanda interior, o que trae consigo peches de fábricas e negocios e un maior número de desempregados. Prodúcese unha depresión económica sen precedentes.

A Loita Contra a Depresión: New Deal en EEUU

EEUU foi un dos países máis castigados pola crise económica. En 1933 tiña 1,3 millóns de parados. O novo presidente demócrata Franklin Delano Roosevelt presenta un programa económico e social denominado New Deal para saír da crise, que consistía na intervención do Estado na actividade económica. As medidas foron:

• Axudas ós agricultores, mediante indemnizacións, para reducir as colleitas e lograr a subida dos prezos agrícolas.
• Concesión de subsidios de desemprego ós traballadores en paro.
• Aumento do salario dos obreiros e diminución do horario laboral para incrementar o poder adquisitivo e fomentar o consumo e a produción industrial.
• Intervencionismo do Estado nos bancos por adquisición de participacións.
• Incremento do emprego por parte do Goberno a través de grandes investimentos en obras públicas.